Hoe we de strijd tegen alzheimer en parkinson alsnog kunnen winnen

Ooit spreken we over alzheimer en parkinson in de verleden tijd, beloven onderzoekers van VIB, KU Leuven, UAntwerpen, UGent, ULB en imec.

Farmagigant Pfizer trekt de stekker uit haar alzheimer- en parkinsononderzoek. Patiënten voelen zich aan hun lot overgelaten en wetenschappers zijn ontgoocheld of zelfs boos. Hoe moet het nu verder met de zoektocht naar medicatie? De oplossing moet van heel de samenleving komen.

Verder zonder Pfizer

Dat een reus als Pfizer de handdoek in de ring gooit is een klap. Wereldwijd kampen miljoenen mensen met alzheimer of parkinson, en dat cijfer zal alleen maar toenemen. De boodschap die zij hiermee krijgen is ongemeen hard. In de praktijk betekent het terugtrekken van een van de grootste farmaceutische spelers een fameuze opdoffer voor het uittesten van beloftevolle medicatie in klinische studies.

In die studies richtten farmaceutische bedrijven als Pfizer, maar ook BioGen, Eli Lilly, Roche en Janssen Pharmaceutica, de afgelopen jaren volop hun pijlen op het zogenaamde amyloïde beta. Amyloïde beta klit samen tot de typische eiwitophopingen in de hersenen bij alzheimer. Ondanks miljarden investeringen, bleven die pogingen zonder resultaat. Ook voor parkinson, waar een ander eiwit (alpha synucleïne) zich ophoopt, is er nog geen medische doorbraak.

Het verschil tussen ziek en gezond

Daarom blijven hersenwetenschappers wereldwijd verder zoeken naar nieuwe pistes. We boekten vooruitgang, maar er blijven gaten in onze kennis. Is onze aanpak niet te simplistisch en moeten we juist op verschillende fronten tegelijk werken?

In de zoektocht naar antwoorden, moeten we niet alleen alzheimer, parkinson of andere hersenaandoeningen onderzoeken, maar ook inzetten op fundamenteel onderzoek om beter te begrijpen hoe gezonde hersenen functioneren.

Hoe verschilt de ene zenuwcel van de andere en hoe communiceren ze met elkaar? Hoe worden herinneringen opgeslagen in dat oneindig complexe netwerk? Hoe blijven onze hersenen ‘fit’, en wat doet slaap of veroudering met ons? Pas als we het verschil tussen ziek en gezond écht begrijpen kunnen we op de juiste manier vooruit.

Topprioriteit

Willen we een topprioriteit maken van medicatie én preventie, dan moeten we ambitieus blijven op onderzoek op alle vlak. Dus ook naar de specifieke processen die aan de basis liggen van ziekten zoals alzheimer en parkinson. Hierin boekten wij, en collega’s wereldwijd, de afgelopen jaren belangrijke successen. Via genetische analyse en het ontrafelen van biochemische mechanismen sporen we nieuwe behandelingspistes op. Door te werken aan spitstechnologie (van Vlaamse bodem!) kunnen we ook in het onderzoek steeds een versnelling hoger schakelen. Denk maar aan nieuwe meetinstrumenten, microscopen met superresolutie, meer relevante ziektemodellen en nauwkeurigere analyses tot op het niveau van individuele cellen.

Het talent en de wil is er, maar we kunnen dit niet alleen. We hebben de farmaceutische industrie nodig om onze laboresultaten te vertalen naar experimentele medicijnen en te testen bij mensen. Die verantwoordelijkheid dragen we samen: basisonderzoek brengt nieuwe therapeutische pistes, daarvoor moet de overheid voldoende langdurige en stabiele financiering voorzien. Ook de industrie moet meer gestimuleerd worden om met deze resultaten aan de slag te gaan. 

Door voldoende druk vanuit de samenleving kunnen we alle partners ertoe aanzetten om bij de les te blijven. Om een antwoord te bieden op het groeiende probleem van antibioticum-resistentie, waar industriële partners ook afhaakten, hebben overheden met succes nieuwe mogelijkheden gecreëerd, bijvoorbeeld door het aanboren van nieuwe financieringskanalen en het uittekenen van een beter regulatorisch landschap.

De beslissing van Pfizer moeten we aangrijpen om als samenleving duidelijk te stellen dat niets doen onaanvaardbaar is. We moeten een kader scheppen waarin dit broodnodig medisch onderzoek niet alleen mogelijk blijft, maar net gestimuleerd wordt.

Een raket naar de maan sturen leek eeuwenlang totaal onmogelijk. Aids was een doodvonnis. Kanker onbehandelbaar. Ooit spreken we ook over alzheimer en parkinson in de verleden tijd.

De uitdaging is groot, maar het antwoord heel eenvoudig: opgeven is geen optie.

Patrik Verstreken (directeur VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek), Christine Van Broeckhoven (directeur VIB-UAntwerpen Centrum voor Moleculaire Neurologie), Sebastian Haesler (directeur NERF, Neuro-Electronics Research Flanders, VIB - imec - KU Leuven), Jo Bury en Johan Cardoen (Managing Directors VIB), Jérôme Van Biervliet (VIB Discovery Sciences). Verbonden aan VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek: Ludo Van Den Bosch, Stein Aerts, Bart De Strooper (ook Directeur UK Dementia Research Institute), Joris de Wit, Adrian Liston, Joost Schymkowitz, Frederic Rousseau, Rose Goodchild, Pierre Vanderhaeghen (ook verbonden aan ULB). Verbonden aan NERF: Vincent Bonin, Fabian Kloosterman, Aya Takeoka, Alan Urban. Verbonden aan VIB-UGent Centrum voor Inflammatieonderzoek: Roosmarijn Vandenbroucke, Geert van Loo. Verbonden aan UZ Gent: Tim Van Langenhove, Patrick Santens

De Morgan, 13-Jan 2018